Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Veri Yönetimi Uygulama ve Araştırma Merkezi (VERİM), Uluslararası İstatistik Enstitüsü (International Statistical Institute-ISI)’nün beyan etmiş olduğu mesleki değerler ve etik ilkeleri benimsemektedir[1].
Paylaştığımız mesleki değerler: Saygı, profesyonellik, dürüstlük ve güvenilirliktir.
Mesleki Değerler
1. Saygı
- Başkalarının gizliliğine ve onlara verilen güven sözüne sadık kalmak,
- Veri derleyen kurum ve kuruluşları, sonuçların yanlış kullanılmasından doğacak zarara karşı korumak,
- Başkalarının çalışmalarını gizli tutmamak ya da eksik göstermemek.
2. Profesyonellik
- Sorumluluk, Yetkinlik, Uzman Bilgisi ve Bilgiye Dayalı Görüş sahibi olmak,
- Yardım isteyenlerin gereksinimlerini anlamaya çalışmak,
- İstatistiksel bilgimizi, verileri ve çözümlemeleri, toplumun Ortak Yararı için kullanmak
- En yüksek nitelikte veri derleme ve çözümleme için uğraşmak,
- Veri ve yöntemlerin amaca uygunluğundan sorumlu olmak,
- Önemli noktaları yansız olarak tartışmak ve sorunların çözümüne katkı sağlamak için uğraşmak,
- Yasalara uymak ve doğru istatistiksel hizmeti engelleyen yasaları değiştirmek için uğraşmak,
- Hem istatistik alanında hem de istatistik yöntemlerin uygulandığı alanlarda sürekli olarak kendini eğitmek,
- Uygun yeni yöntemler geliştirmek,
- Açık bir çıkar çatışmasının tarafı olarak görev almamak,
- İşverenlerine sorumluluk sahibi olarak davranmak.
3. Dürüstlük ve Güvenilirlik
- Bağımsız, Yansız ve Saydam olmak,
- Siyasetçi ve araştırmayı destekleyenden gelecek baskılardan etkilenmeden istatistik bilimini kullanarak sonuç üretmek,
- Kullanılan istatistiksel yöntemler konusunda saydam olmak ve bu yöntemleri herkese açık tutmak,
- Gözlenen olguları yansız yansıtan sonuçları üretmek için uğraşmak,
- Verileri ve çözümlemeleri dürüstçe ve açıkça sunmak,
- Hesap verebilir olmak,
- Fikri Mülkiyete saygılı olmak,
- Geçersiz olduğu gösterilmiş olan düşünceleri bırakıp, geleceği olan düşünceleri izlemek,
- Verilerin ve sonuçların mantıksal tutarlılığı ve deneysel yeterliği için çalışmak,
- Sağlam temele oturtulmuş nesnel değerlendirme kıstaslarına değer vermektir.
Etik İlkeler
1. Nesnel olmak
- Yalnızca en doğru sonuçları verecek yöntemleri seçerek ve kullanarak, çekinmeksizin ve yansız nesnelliği amaçlamak. Sonuçlar ne olursa olsun,tüm bulguları açık, tam ve saydam biçimde vermek. Yeğlenen bir sonucu sorgulayan bulguları sunma gereğine özellikle duyarlı olmak. Öngörülebilen yanlış yorumlama ve yanlış kullanıma karşı önlem almak. Yanlış yorumlama ve yanlış kullanım olduğunda, olası kullanıcıları bilgilendirmek için gerekli adımları atmak. Bulguları, hiç bir yığına zararı dokunmayacak biçimde, olası en geniş topluluğun yararına iletmek.
2. Karşılıklı Yükümlülük, Sorumluluk ve Konumlara Açıklık Getirmek
- İşveren, müşteri, ya da destekleyici ve istatistikçinin etik sorunlar doğurabilecek konumlarına ve sorumluluklarına ilişkin karşılıklı yükümlülüklerini, harfiyen belirtmek ve tümüyle anlamak. Öğüt verirken ve yol gösterirken, kendi yetkinlik alanında kalmaya dikkat etmek ve gerekirse konuyla ilgili uzmanlığı olanların görüşünü almak.
3. Seçenekleri Yansız Değerlendirmek
- Eldeki yöntem ve yordamları iyice tartmak, önerilen yöntemle birlikte seçeneklerin üstünlükleri ve sınırları konusunda işveren, müşteri ya da destekleyiciye yansız bir değerlendirmede bulunmak.
4. Çıkar Çatışması İçinde Olmamak
- Çalışma sonucunda kişisel ya da maddi çıkar çatışması içinde olacağı görevleri kabul etmemek.
5. Belirlenmiş Sonuçlardan Kaçınmak
- Önerilmiş istatistiksel bir araştırmadan, önceden belirlenmiş sonuçların çıkarılmasına yönelik sözleşme koşullarını ve bu yöndeki her girişimi red etmek.
6. Özel Bilgileri Gizli Tutmak
- Araştırmanın yürütülmesinde kullanılan yöntem ve yordamlar ile yayınlanmış verilerin dışındaki özel bilgileri gizli tutmak.
7. Mesleki Yetkinliği Sergilemek
- Mesleki bilgi ve becerilerini güncellemek, alanlarına ilişkin teknolojik gelişmeler, yöntemler ve standartların farkında olmak, ve başkalarını da buna yönlendirmek.
8. İstatistiğe Olan Güveni Sağlamak
- Halkın istatistiğe olan güvenini korumak ve geliştirmek için kullanıcılara, sonuçların güvenilirlik ve uygulanabilirlik sınırları ile verilerin açıklayıcı gücünün tam ve doğru olarak açıklanmasını sağlamak.
9. Yöntem ve Bulguları Açıklamak
- Herkese yöntem, yordam, teknik ve bulguları bağımsız değerlendirilmesine izin verecek yeterli bilgiyi sağlamak.
10. Etik İlkeleri Paylaşmak
- İstatistik ya da diğer alanlardaki meslektaş ya da başkalarıyla birlikte yürütülen çalışmalarda paydaşların etik ilkelerinin açıkça anlaşılmış ve üstlenilen görevlere yansıtılmış olmasını sağlamak.
11. İstatistik Biliminin Güvenilirliğinden Sorumlu Olmak
- Aldatmamak, bilerek yanlış göstermemek, kötü ve yanlış uygulamanın ortaya çıkmasını önlemeye çalışmamak, başkalarının bilimsel ya da akademik araştırmalarını engellememek.
12. Denek Haklarını Korumak
- Araştırma kapsamındaki denekleri, bireysel ya da tümüyle istenmeyen olası her tür zarara kaşı, olabildiğince korumak.
Kaynak
[1] DECLARATION ON PROFESSIONAL ETHICS, ADOPTED BY THE ISI COUNCIL 22 & 23 July 2010Reykjavik, Iceland. https://www.isi-web.org/images/about/Declaration-EN2010.pdf
Mustafa Y. Ata tarafından Türkçe’ye uyarlanmıştır.